Cyryl Ratajski – prezydent, który uczynił z Poznania nowoczesne miasto. Rocznica śmierci wybitnego Wielkopolanina
19 października przypada rocznica śmierci Cyryla Ratajskiego – wybitnego polityka, społecznika i gospodarza Poznania, którego działalność na trwałe wpisała się w historię miasta i Polski. Zmarł w 1942 roku w okupowanej Warszawie, działając pod pseudonimem "Celestyn Radwański" jako Delegat Rządu na Kraj. Dla wielu poznaniaków pozostaje symbolem uczciwości, odpowiedzialności i poświęcenia dla dobra wspólnego.
Od chłopskiego domu do prezydenckiego gabinetu
Cyryl Ratajski urodził się 3 marca 1875 roku w Zalesiu Wielkim niedaleko Krotoszyna. Po ukończeniu prestiżowego Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu studiował prawo na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie. Już jako młody adwokat angażował się w działalność patriotyczną i społeczną, współtworząc polskie organizacje na Śląsku i w Wielkopolsce.
Do Poznania przeprowadził się w 1911 roku. W latach niepodległości pełnił wiele funkcji publicznych – był prezesem spółki Romana Maya, działał w Towarzystwie Krajoznawczym, a po wybuchu Powstania Wielkopolskiego pełnił funkcję łącznika Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej z Komitetem Narodowym Polskim w Paryżu.
Prezydent nowoczesnego Poznania
W kwietniu 1922 roku objął stanowisko prezydenta Poznania, które piastował – z przerwami – do 1934 roku. Jego kadencje przyniosły miastu ogromne przemiany. W ciągu kilku lat Poznań przekształcił się z dawnego garnizonu pruskiego w dynamicznie rozwijający się ośrodek gospodarczy i kulturalny.
Za jego czasów powstała m.in. elektrownia, Ogród Botaniczny, most Bolesława Chrobrego, nowe trasy tramwajowe i pierwsza w Polsce linia trolejbusowa. To z jego inicjatywy w 1929 roku odbyła się Powszechna Wystawa Krajowa (PeWuKa) – wydarzenie, które na zawsze zmieniło wizerunek Poznania i stało się wizytówką polskiego sukcesu II Rzeczypospolitej.
Ratajski był też inicjatorem przyłączenia do miasta nowych dzielnic, takich jak Dębiec, Sołacz, Golęcin czy Rataje. W 1934 roku, doceniając jego zasługi, Rada Miejska nadała mu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Poznania.
Polityk z zasadami
Choć w latach 30. jego poglądy coraz częściej stawały w opozycji do sanacyjnych władz, Ratajski pozostał wierny swoim wartościom – uczciwości, obowiązkowości i służbie publicznej. Nie zabiegał o popularność ani o stanowiska. Mimo osobistych trudności finansowych nadal wspierał ubogich i bezrobotnych, przeznaczając część swojej pensji na cele społeczne.
W służbie państwa podziemnego
Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 roku, ponownie objął urząd prezydenta Poznania, próbując utrzymać porządek w mieście w obliczu chaosu wojennego. Po wkroczeniu Niemców został krótko uwięziony w Forcie VII, a następnie wysiedlony do Generalnego Gubernatorstwa.
W 1940 roku zamieszkał w Warszawie, gdzie 3 grudnia został mianowany Delegatem Rządu RP na Kraj – pierwszym przedstawicielem polskiego rządu emigracyjnego działającym w okupowanym kraju. Funkcję pełnił pod pseudonimami "Wartski", "Górski" i "Wrzos". Zrezygnował z niej latem 1942 roku z powodu pogarszającego się zdrowia. Zmarł 19 października 1942 roku w mieszkaniu przy ul. Filtrowej 7 w Warszawie.
Pamięć o wielkim poznaniaku
Początkowo pochowany na warszawskich Powązkach pod nazwiskiem Celestyna Radwańskiego, w 1963 roku jego prochy przeniesiono do Poznania. Spoczywa na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu św. Wojciecha, obok żony Stanisławy i syna Ziemowita.
Ignacy Jan Paderewski pisał o nim, że "mowy Ratajskiego zawierały wiele piękna i rozmachu wraz z umiarem prawdziwego męża stanu". Architekt Władysław Czarnecki wspominał go jako człowieka "prawego, mądrego i obowiązkowego", a pierwszy prezydent Szczecina Piotr Zaremba określał Ratajskiego mianem "nauczyciela samorządowców".
Dziś, w rocznicę jego śmierci, Poznań wspomina człowieka, który z odwagą i wizją budował miasto nowoczesne, otwarte i silne. Człowieka, który nawet w najtrudniejszych chwilach wierzył w siłę wspólnoty i odpowiedzialność za dobro publiczne.
