Święty Marcin – ulica, która opowiada historię Poznania
Ulica Święty Marcin jest jedną z najbardziej znanych arterii w Poznaniu. Dziś postrzegana jako symbol nowoczesnego miasta, pełnego biurowców, sklepów i przestrzeni kultury, ma korzenie sięgające średniowiecza. Jej dzieje to opowieść o rozwoju stolicy Wielkopolski, o zmieniających się granicach, kulturze i polityce, a także o ludziach, którzy przez stulecia tworzyli jej charakter.
Od średniowiecznej osady do miejskiej arterii
Historia ulicy sięga XII–XIII wieku, gdy poza murami miasta powstała osada Święty Marcin. Jej centrum stanowił kościół pod tym samym wezwaniem, którego historia sięga 1240 roku. Była to niewielka wspólnota, oddzielona od średniowiecznego Poznania fosą i murami, przez długi czas niezależna.
Przez wieki ulica prowadziła z centrum miasta ku zachodnim przedmieściom. Dopiero w 1797 roku, kiedy władze pruskie zdecydowały o rozszerzeniu granic Poznania, osada Święty Marcin została włączona do miasta. Od tego momentu ulica zaczęła nabierać coraz większego znaczenia jako ważny trakt komunikacyjny.
Skąd nazwa "Święty Marcin"?
Ciekawostką, która do dziś budzi dyskusje wśród mieszkańców, jest sama nazwa ulicy. Dlaczego mówi się "Święty Marcin", a nie "Świętego Marcina"? Wynika to z faktu, że nie chodzi o dopełniacz imienia świętego, lecz o nazwę dawnej osady – Święty Marcin. Ulica przejęła jej nazwę, zachowując formę nieodmienną.
Choć wielu poznaniaków używa potocznej formy "Świętego Marcina", historycy i językoznawcy przypominają, że poprawna jest ta pierwsza. To przykład, jak język zachowuje ślady dawnej toponimii i jak historia wpływa na codzienny sposób mówienia.
Z osady do Dzielnicy Cesarskiej
Przełom w dziejach ulicy nastąpił w XIX wieku, gdy Poznań zaczął tracić swój charakter twierdzy. Po zburzeniu murów i fortyfikacji, a także po likwidacji Bram Berlińskich, obszar wokół Świętego Marcina włączono do nowej reprezentacyjnej części miasta – Dzielnicy Cesarskiej.
To właśnie tutaj wzniesiono monumentalne budynki, które miały podkreślać potęgę niemieckiej administracji i kultury. Najbardziej znanym przykładem jest Zamek Cesarski (1905–1910), zbudowany dla cesarza Wilhelma II. Obok niego powstały gmachy uniwersyteckie, biblioteka, teatr, a sama ulica Święty Marcin zaczęła pełnić rolę wielkomiejskiego bulwaru. To wówczas zaczęła być wizytówką nowoczesnego Poznania.
Perła secesji – kamienica przy numerze 69
Choć dzisiejszy Święty Marcin kojarzy się przede wszystkim z modernistyczną i powojenną zabudową, kryje w sobie prawdziwe architektoniczne perełki. Jedną z nich jest kamienica przy numerze 69, zaprojektowana w 1903 roku przez architekta Oskara Hoffmanna.
Budynek uznawany jest za jeden z najpiękniejszych przykładów secesji w Poznaniu. Bogato zdobiona fasada, pełna charakterystycznych, organicznych motywów, a także elegancka klatka schodowa i detale architektoniczne do dziś robią ogromne wrażenie. To dowód na to, że ulica nie była tylko przestrzenią administracyjną, ale także dzielnicą prestiżowych kamienic, gdzie mieszkali zamożni poznaniacy.
Zmienna tożsamość – od Martinstrasse do Armii Czerwonej
Święty Marcin, jak cała historia Poznania, odzwierciedla burzliwe losy polityczne miasta. W czasach zaboru pruskiego ulica funkcjonowała jako Martinstrasse, wpisując się w niemiecki charakter administracji i architektury.
Po II wojnie światowej, w okresie PRL, ulica została przemianowana na Armii Czerwonej, co miało symbolizować sojusz z Moskwą i wdzięczność wobec "wyzwolicieli". Zniknął wówczas historyczny patron, a sama ulica miała reprezentować socjalistyczny ład.
Dopiero w 1989 roku, po przemianach ustrojowych, przywrócono jej pierwotną nazwę – Święty Marcin. Był to gest symboliczny, oznaczający powrót do tradycji i do tożsamości sprzed lat.
Imieniny ulicy i rogale świętomarcińskie
Dziś najbardziej rozpoznawalnym elementem tożsamości ulicy są coroczne Imieniny Świętego Marcina, obchodzone 11 listopada. Tego dnia ulica zamienia się w scenę wielkiego widowiska. W kolorowym korowodzie pojawia się św. Marcin na białym koniu, który przejmuje od prezydenta miasta symboliczne klucze do Poznania.
Święto przyciąga tysiące mieszkańców i turystów, którzy oprócz koncertów i atrakcji kulinarnych czekają przede wszystkim na rogale świętomarcińskie. Te tradycyjne wypieki z białym makiem i orzechami mają swoją historię sięgającą XIX wieku, a dziś stanowią jeden z kulinarnych symboli Poznania.
Święty Marcin dziś – między historią a nowoczesnością
W XXI wieku ulica Święty Marcin przeszła kolejną metamorfozę. Po latach zaniedbań przeprowadzono szeroko zakrojoną rewitalizację, która miała przywrócić jej rangę reprezentacyjnej arterii miasta. Dziś łączy ona w sobie ślady historii z nowoczesnymi rozwiązaniami urbanistycznymi.
Obok Zamku Cesarskiego stoją biurowce i galerie handlowe, a w miejscu dawnych kamienic funkcjonują instytucje kultury i centra usługowe. Święty Marcin pozostaje jednak czymś więcej niż ulicą – to symbol Poznania, świadek jego przemian i przestrzeń, gdzie historia codziennie spotyka się z teraźniejszością.
Podsumowanie
Historia Świętego Marcina to historia samego Poznania: od średniowiecznej osady, przez pruską Dzielnicę Cesarską, lata PRL-u z nazwą Armii Czerwonej, aż po współczesne imieniny z rogalami i barwnym korowodem. To ulica, która uczy, że miasto jest żywym organizmem – zmienia się wraz z ludźmi, polityką i kulturą.
Dziś Święty Marcin to nie tylko arteria komunikacyjna, ale też symbol tożsamości i dumy poznaniaków, łączący przeszłość z przyszłością.
